Wielkość: Około 15 mm długości.
Kolor: Żółtobrązowy.
Jest rozpoznawany przez dwa ciemne, pasy na "pancerzu" na przedzie ciała, pod którą umieszczona jest głowa.
Zachowanie – prusak jest najbardziej płodnym pomiędzy wszystkimi karaluchami. Każdy kokon może zawierać około 30 jaj .Kokony noszone są przez samice do momentu wylęgu larw (około 30 dni). Rozwój z jaja do postaci dorosłej waha się od 170 dni (przy temp.22°C) do 40 dni (przy temp.30°C) Jak wszystkie karaluchy jest wszystkożerny.
Środowisko – W domach, ten szkodnik będzie lokował się się w łazienkach i kuchni, w środowisku gdzie jest źródło pokarmu i wilgoci.
Wskazówki –należy usuwać wszelkie odpadki żywnościowe. Produkty przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Wskazane jest zlikwidowanie wszelkich szpar i szczelin, gdyż są to miejsca gnieżdżenia się karaluchów.
Rybik cukrowy
Rybik cukrowy srebrzysty, około centymetrowej długosci bezskrzydły owad z rzędu szczeciogonków. Spotykany w domach, piekarniach, i innych ciepłych pomieszczeniach w ktorych może znaleść pożywienie (skrobia, kleje, cukry, papier). Uważany niekiedy za szkodnika, jednak nie ma wiekszego znaczenia ani gospodarczego ani na zdrowie człowieka. Naturalnym wrogiem rybika cukrowego jest skorek pospolity (Forficula auricularia).
Krocionóg brunatny
Należy on do gromady krocionogów (Diplopoda) w typie stawonogów. Krocionogi zasiedlają wilgotne miejsca i w ciągu dnia przebywają w kryjówkach, pod kamieniami, cegłami, rozrzuconymi deskami, belkami, pod skrzynkami i pod odstającym tynkiem budynków. Żyjąc w wierzchniej warstwie gleby zasadniczo odżywiają się butwiejącymi szczątkami roślin oraz kiełkującymi nasionami i wtedy uszkadzają wschodzące młode rośliny. Nadgryzają też korzenie i wygryzają wtedy wąskie chodniki w bulwach i cebulach osłabionych i chorych roślin. Często pojawiają się masowo. Z przylegających terenów (pola uprawne, trawniki, zaniedbany „zagracony” teren) przedostają się w pobliże zabudowań i wchodzą do pomieszczeń (np. do pomieszczeń zakładów przemysłu spożywczego) i stanowić mogą zagrożenie dla jakości wytwarzanych tam produktów.
Psotnik zakamarnik
Długość ciała 2mm, ubarwienie ciała białawe do pomarańczowego. Na całym ciele brunatnoczerwone plamki, które tworzą poprzeczne paski. Skrzydła w formie drobnych łusek, na każdym skrzydle pomarańczowy podłużny pas. Czułki zbudowane z 27-29 członów, z których ostatni jest krótki i szeroki. Samica w okresie godowym uderza odwłokiem o podłoże wydając delikatne dźwięki. Spotykany w magazynach , mieszkaniach, na resztkach organicznych, produktach zbożowych, w książkach i w meblach.
Trojszyk
Chrząszcz długości 2,3-3,5mm, ubarwienie brązowo-czerwonawe. Ciało wydłużone, płaskie, pokrywy równoległe. Czułki złożone z 11 segmentów, z których trzy ostatnie tworzą wyraźną buławkę. Oczy częściowo podzielone i w najwęższym miejscu mają 3 lub 4 fasetki.
Jajo 0,6-0,7 mm długości i 0,3-0,4 mm szerokości, białe, połyskujące, zaraz po złożeniu pokryte kleistą substancją, do której przyklejone są grudki pokarmu.
Larwa białawo żółta, wydłużona. Długość larwy pierwszego stadium wynosi około 1,1 mm, od innych gatunków z rodziny czarnuchowatych można ją odróżnić po dwóch wyraźnych hakach na końcu odwłoka.
Poczwarka biała 3,5 mm długości, spoczywa w miejscu żerowania pokarmu. Chrząszcze mogą żyć 335-450 dni i samice składają w tym czasie do 450 jaj bezpośrednio na produkty pokarmowe. Rozwój jednego pokolenia trwa 20 dni w warunkach optymalnych i zależy głównie od temperatury, wilgotności i jakości pokarmu. W magazynach ogrzewanych może rozwijać się kilka pokoleń w roku. Chrząszcze chętnie fruwają w ciepłych pomieszczeniach lub w warunkach klimatu tropikalnego. Trojszyk gryzący jest gatunkiem wyjątkowo dobrze przystosowanym do niskich wilgotności i może rozwijać się w wilgotności względnej 1%.
W magazynach często są spotykane na opakowaniach i ścianach. W magazynach często spotykany razem z wołkiem zbożowym, wołkiem ryżowym i rozpłaszczykiem rdzawym. Chrząszcze przebywające bez pokarmu, lub w dużym zagęszczeniu wydzielają benzochinony. Związki te są absorbowane przez magazynowane produkty, które intensywnie cuchną i przybierają wrzosowy kolor.
Trojszyk ulec i trojszyk gryzący są najczęściej występującymi szkodnikami magazynowymi na świecie.
Uszkodzenia ziarna i produktów powodują chrząszcze i larwy. Zasiedlenie ziarna następuje szybciej, jeśli część ziaren jest połamana lub zmiażdżona. Larwy nie rozwijają się na nieuszkodzonych nasionach strączkowych. Na powierzchni produktu znajdują się wylinki larwalne i trupy szkodników. Oprócz szkód bezpośrednich (utrata ciężaru ziarna), szkodnik produkuje duże ilości pyłu, który uniemożliwia oddychanie ziarna, powoduje jego zagrzewanie i zawilgocenie. Ziarno przeznaczone do siewu może tracić zdolność kiełkowania, gdyż larwy i chrząszcze zaczynają żerowanie od strefy zarodka. Chrząszcze mogą przegryzać opakowania papierowe, bawełniane, plastykowe, foliowe. Produkty porażone absorbują wydzielane przez chrząszcze benzochinony i nabierają trwałego, nieprzyjemnego zapachu, co dyskwalifikuje produkt.
W naszych warunkach klimatycznych szkodnik może się rozwijać tylko w pomieszczeniach zamkniętych. Ponieważ trojszyk ulec i trojszyk gryzący są gatunkami ciepłolubnymi ich rozwój populacji powodujący straty ekonomiczne może odbywać się w zakresie temperatury 28-32ºC.
Wołek zbożowy
Chrząszcz długości 2,0-5,0 mm barwy jasnobrązowej do czarnej z lekkim połyskiem. Ubarwienie chrząszczy zależy od ich wieku i zaraz po wyjściu z poczwarki chrząszcze są koloru słomkowego. Ciało smukłe, głowa wyciągnięta w ryjek, który na przekroju poprzecznym jest okrągły. Czułki są kolankowato zgięte, ich ostatni człon jest największy, pokryty na szczycie drobnymi włoskami czuciowym. Przedplecze jest wydłużone, pokryte drobnymi dołkami o kształcie elipsy, w każdym dołku umieszczona jest szczecinka. Na pokrywach dołki układają się w podłużne, wyraźne rzędy. Pokrywy są zrośnięte wzdłuż szwu, skrzydeł lotnych brak. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony: samce mają ryjek krótszy i grubszy niż samice oraz ostatnie segmenty zgięte w dół.
Jajo jest białe, lśniące kształtu owalnego, ścięte na jednym końcu. Wielkość jaja waha się od 0,6-0,8 mm długości i 0,2 do 0,3 mm szerokości. Larwa dorasta do 2,5 mm długości, jest beznoga, łukowato zgięta. Całe ciało pofałdowane, koloru białego tylko szczęki są brązowe. Brak wyraźnej segmentacji ciała. Poczwarka typu wolnego, zawsze spoczywa wewnątrz ziarna. Widoczny jest ryjek, pokrywy i odnóża oraz bardzo małe zawiązki skrzydeł lotnych.
Po wyjściu z poczwarki chrząszcze przebywają wewnątrz ziarna, po kilku dniach przystępują do kopulacji i składania jaj. Długość życia chrząszczy zależy przede wszystkim od wilgotności względnej powietrza a w mniejszym stopniu od temperatury otoczenia. W stałej wilgotności 75% w temperaturze 29ºC chrząszcze żyją około 5 miesięcy, a w 21ºC 12 miesięcy. Chrząszcze pozbawione pokarmu w temperaturze 5-6ºC i wilgotności względnej 100% mogą żyć 166 dni, a w wilgotności 0-10% tylko 13 dni.
Przed złożeniem jaja samica wygryza otwór w ziarnie, wsuwa do niego jajo i zasklepia otwór przezroczystą substancją, która szybko twardnieje. Substancja ta chroni jajo przed czynnikami mechanicznymi oraz służy jako sygnał chemiczny zapobiegający przegęszczeniu populacji. Do jednego ziarna składane jest jedno jajo, chociaż zdarza się, że samica wygryza kilka otworów i zostawia wiele zasklepionych punktów. W ciągu jednego dnia samica może złożyć 1-9 jaj, w sumie około 150, które umieszczone są w części grzbietowej i wierzchołkowej ziarna. Rzadziej jaja składane są w okolicach zarodka. Cały rozwój larwy przebiega wewnątrz ziarna co powoduje ukryte porażenie. Jeśli do jednego ziarna złożone są dwa jaja, tylko jedna larwa kończy rozwój. W ziarnie kukurydzy może rozwinąć się kilka chrząszczy. W produktach drobno zmielonych rozwój larw jest niemożliwy. Larwa przechodzi 4 linienia po 21 dniach przepoczwarcza się. Pełny rozwój jednego pokolenia trwa 26,5 dnia w warunkach optymalnych (temperatura 28ºC i wilgotność względna 85-95%), w niższej temperaturze może przeciągnąć się do 150-200 dni. W ciągu roku może rozwinąć się od 2 do 3 pokoleń, w pomieszczeniach ogrzewanych nawet 10. Potomstwo jednej pary po VI pokoleniach zwiększa liczebność do 8 168 202 sztuk.
Chrząszcze są odporne na działanie niskiej i wysokiej temperatury. Chrząszcze mogą żyć bardzo długo w temperaturze 6-10ºC, ale w tych warunkach samice nie składają jaj.
Najlepszym pokarmem dla larw jest pszenica, jęczmień łuskany, żyto, jęczmień nie łuskany, owies łuskany, kukurydza, ryż, gryka i żołędzie. Chrząszcze mogą żerować i przeżywać długie okresy czasu w rozdrobnionych produktach zbożowych. . W takich warunkach jednak larwy nie rozwijają się.
Chrząszcze unikają światła, żerują i składają jaja w głębszych warstwach ziarna. W przypadku przegęszczenia populacji lub po nadmiernym przesuszeniu ziarna wędrują z porażonego produktu.
Gatunek kosmopolityczny, masowo występuje w strefie klimatu umiarkowanego. Całkowicie przystosowany do pomieszczeń zamkniętych. W Polsce pospolity szkodnik magazynowanego ziarna we wszystkich typach magazynów (silosy, magazyny płaskie, składy gospodarcze).
Ukrytek mauretański
Długość ciała chrząszcza 6,0-11,0 mm, ubarwienie zmienne od brunatno-czarnego do jasno- brązowego, tylko czułki, odnóża i dolna strona ciała są znacznie jaśniejsze. Głowa jest szeroka, mocno spłaszczona, prawie kulista, pokryta wyraźnymi punktami. Czułki krótkie, maczugowate trzy ostatnie człony spłaszczone. Przedplecze jest sercowate, oddzielone od pokryw wyraźnym przewężeniem. Pokrywy mocno wydłużone, pokryte punktami, które tworzą paski.
Jajo jest koloru białego, kształtu wrzeciona, długości 1,0-1,5 mm. Larwa dorasta do 19 mm długości i jest koloru brudno białego z brązową głową, na końcu odwłoka płytka i haki tego samego koloru. Ciało larwy jest mocno spłaszczone, rozszerzające się ku tyłowi i gęsto owłosione. Poczwarka jest biała do 10,5 mm długości.
Owady dorosłe żyją 12-24 miesięcy, w tym czasie wielokrotnie kopulują, a samice w ciągu kilku miesięcy składają jaja bezpośrednio na pokarm lub opakowania. Maksymalna płodność samic wynosi 1200 jaj, przeciętna około 500 sztuk. W optymalnych warunkach rozwój jednego pokolenia trwa 97 dni, w temperaturze pokojowej do 350 dni. W naszych warunkach klimatycznych może się rozwinąć jedno pokolenie w roku.
Wszystkie stadia rozwojowe tolerują niską temperaturę. Chrząszcze pozbawione pokarmu żyją w temperaturze 10ºC przez 6 miesięcy, a w 20ºC 52 dni. W tych samych warunkach larwy żyją bez pokarmu odpowiednio 2 lata i 10 miesięcy.
Szkody wyrządzają larwy i chrząszcze zjadając ziarno zbóż i jego przetwory, suszone owoce i warzywa, orzechy, rzadziej produkty pochodzenia zwierzęcego. Larwy unikają światła i żerują w głębszych warstwach produktu.
Szkodnik kosmopolityczny u nas często spotykany, lecz z uwagi na długi okres rozwoju nie wyrządza dużych szkód.
Kapturnik zbożowiec
Chrząszcz długości 2,5-3,0mm barwy brunatnoczerwonej. Głowa okrągła schowana pod przedplecze, czułki 10-członowe, z których trzy ostatnie są trójkątne i tworzą wyraźną buławkę.
Jaja białe, matowe, kształtu gruszkowatego do 0,6 mm długości. Larwa zaraz po wyjściu z jaja jest biała, owłosiona, z brązową głową i mocnym hakiem na końcu odwłoka. Poczwarka typu wolnego przypomina owada dorosłego. Chrząszcze żyją ponad 100 dni borując ziarno i wytwarzając bardzo duże ilości pyłu, który zamyka przestrzenie międzyziarnowe. Ziarno porażone nabiera charakterystycznego miodowego zapachu, pochodzącego od wydzielanych feromonów. Samice składają jaja (po 2-5 sztuk w złożu) bezpośrednio na ziarno lub w pył, łącznie około 400 sztuk.
Czas rozwoju jednego pokolenia może trwać najkrócej 30 dni, a w warunkach niekorzystnych nawet 250 dni. Minimum cieplne potrzebne do rozwoju wynosi 17ºC.
Produkty pokarmowe: ziarno wszystkich gatunków zbóż, produkty zbożowe, makaron, fasola, nasiona dyni, suszone warzywa i owoce, drewno.
W naszych warunkach może rozwijać się w okresie lata lub w ogrzewanych magazynach. Do Polski bywa przywożony z transportami zboża i umieszczony jest na liście kwarantannowej.
Mącznik młynarek
Chrząszcz długości 12,0-16,0 mm, ciemnobrązowy z tłustym połyskiem, tylko spód ciała i odnóża nieco jaśniejsze. Głowa wyraźnie węższa od przedplecza. Czułki 11-członowe, perełkowane, tylko ostatni człon nieco większy. Pokrywy prawie równoległe, z delikatną rynienką na zewnątrz i głębokimi rowkami na powierzchni. Skrzydła lotne dobrze rozwinięte i chrząszcze chętnie latają.
Jajo jest owalne, wydłużone, długości około 1,6 mm, pokryte kleistą substancją, do której przylega pył i produkty. Larwa zaraz po wyjściu z jaja jest biała, długości do 3 mm. Po pierwszym linieniu przybiera barwę żółtą, wytwarza twardy, chitynowy pancerz i przypomina budową drutowca. Larwa ma 3 pary odnóży i przy poruszaniu się wysuwa tylny odcinek jelita. Na ostatnim segmencie odwłoka występują dwa kolce skierowane ku górze. Larwa osiąga 20-30 mm długości. Poczwarka typu wolnego, długości 12,0-18,0 mm, początkowo mleczno biała, w miarę rozwoju ciemnieje.
Chrząszcze są aktywne w temperaturze od 11 do 40ºC, samica składa około 500 jaj na produkty spożywcze. Osobniki dorosłe gromadzą się w miejscach suchych i ciepłych.
Rozwój jednego pokolenia w warunkach optymalnych trwa 281 dni, a w niskiej temperaturze i na nieodpowiednim pokarmie przeciąga się do 690 dni.
Larwy i chrząszcze są odporne na głodowanie i niską temperaturę. W 12ºC larwy mogą przeżyć 3 tygodnie, osobniki dorosłe 2 tygodnie.
Szkodnik polifagiczny, występujący na wszystkich produktach pochodzenia roślinnego, sporadycznie spotykany na mięsie i martwych zwierzętach. Larwy mogą uszkadzać sita i opakowania. Poza zjadaniem dużych ilości pokarmu, larwy zanieczyszczają go kałem i wylinkami. Są pokarmem dla drobnych zwierząt, ptaków i ryb.
Gatunek kosmopolityczny występujący bardzo często w pomieszczeniach zamkniętych, ale z uwagi na długi okres rozwoju nie występuje w dużych liczebnościach.
Kobielatka kawowa
Długość ciała 2,5-4,5mm, pokrywy szarobrązowe z jaśniejszymi plamkami. Głowa mała wyciągnięta w ryjek, oczy wypukłe. Czułki proste, 3 ostatnie człony zgrubiałe i prawie czarne. Przedplecze silnie rozszerzone ku tyłowi. Odnóża mocne, długie, o nieco zgrubiałych udach.
Jaja długości 0,6-0,7 mm, żółtawo białe, połyskujące. Na powierzchni jaja punkty ułożone w podłużne linie. Larwa dorasta do 4,5-5,0 mm, kształtu łukowatego, pozbawiona odnóży, ciało pokryte długimi włoskami. Poczwarka do 4 mm długości, początkowo biała, potem w miarę rozwoju ciemnieje. Na końcu odwłoka dwa wyrostki.
Samica składa jaja (około 130-140 sztuk) w szczeliny produktów (najczęściej na nasionach kawy). Larwa wgryza się do wnętrza nasienia i tam przechodzi cały rozwój. Przepoczwarczenie odbywa się wewnątrz nasienia i chrząszcz wychodzi przez okrągły otwór. Dorosłe osobniki mogą żyć około 30 dni w pomieszczeniach wilgotnych. Rozwój jednego pokolenia w temperaturze 27ºC i wilgotności względnej powietrza 100% kończy się po 29 dniach, w wilgotności minimalnej (60%) - 57 dni.
Pochodzi prawdopodobnie z Indii, obecnie występuje na całym świecie i może być do nas przywożona z nasionami kawy, kakao i ziarnem kukurydzy. Może żerować w innych nasionach, orzechach i roślinach leczniczych.
Mklik mączny
Rozpiętość skrzydeł 20-25mm, długość ciała 10-14mm. Przednie skrzydła szare z niebieskawym odcieniem, w ich części nasadowej i wierzchołkowej występują poprzeczne, czarne, zygzakowate linie. Tylne skrzydła są szerokie, jasno-szare, z ciemniejszymi żyłkami i obwódką zewnętrzną. Skrzydła w czasie spoczynku złożone dachówkowato wzdłuż tułowia. Gąsienica biała lub szarożółta, pokryta delikatnymi włoskami, do 20mm długości. Poczwarka do 9mm długości, początkowo jasnobrązowa, potem prawie czarna, spoczywa w mocnym kokonie.
Motyle nie pobierają pokarmu i są aktywne tylko w nocy. W dzień siedzą nieruchomo na ścianach i opakowaniach. W temperaturze pokojowej żyją około 2 tygodni. Długość życia przedłuża się znacznie w warunkach gdy motyle mają dostęp do wody. Samice składają jaja pojedynczo lub w niewielkich złożach bezpośrednio na produkty lub na opakowania. Maksymalna obserwowana liczba jaj to 420 szt., średnia 200 szt. Składanie jaj odbywa się w temperaturze między 13 a 33ºC. Porażenie produktu rozpoczyna się od warstwy górnej i w opakowaniach rzadko zdarza się aby zniszczone były warstwy dolne. Po zakończeniu żerowania gąsienica buduje kokon i w nim się przepoczwarcza. W naszych warunkach klimatycznych mogą rozwinąć się 2-3 pokolenia, w pomieszczeniach ogrzewanych nawet 6. Wszystkie stadia są stosunkowo odporne na działanie niskich temperatur i nawet w -10ºC mogą przeżyć jednodniową ekspozycję.
Szkodnik poraża rozdrobnione produkty pochodzenia zbożowego (mąka, płatki, kasze), a także orzechy, suszone warzywa, suszone owoce, kakao.
Występuje w strefie klimatu umiarkowanego, w Polsce bardzo groźny szkodnik występujący pospolicie w magazynach, sklepach, młynach i piekarniach. Może wyrządzić poważne szkody.
Mól ziarniak
Długość ciała motyli wynosi 6,0-8,0 mm, rozpiętość skrzydeł 9,0-14,0mm. Przednie skrzydła są wąskie, srebrzysto-szare czasem z żółtawym odcieniem. Na powierzchni skrzydeł występuje szereg ciemnych, nieregularnie rozmieszczonych ciemnych plamek. Tylne skrzydła są węższe od przednich, szarawe z ciemniejszymi końcami. Tułów i odwłok są białe.
Jajo białe lub żółtawe, owalne. Gąsienica do 10 mm długości, koloru brudno-żółtego z brązową głową. Całe ciało rzadko pokryte delikatnymi włoskami. Poczwarka długości około 5mm spoczywa w kokonie zbudowanym z przędzy i resztek pokarmu.
Motyle są aktywne w nocy, samice składają wtedy jaja na produkty pokarmowe, opakowania i resztki produktów. Przeciętna płodność jednej samicy wynosi 60-100 jaj. Gąsienica po wyjściu z jaja wgryza się do wnętrza nasiona lub ziarna i częściowo zjada jego zawartość. Po pewnym czasie wychodzi z porażonego produktu i atakuje następne ziarno. Ponieważ gąsienice przędą, łączą porażone ziarna w grudy, w których może być do kilkudziesięciu nasion. W ziarnie i nasionach w pierwszej kolejności zjadane są zarodki potem endosperma. Przed przepoczwarczeniem gąsienice wędrują w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca i pokrywają pryzmę lub worki grubą warstwą przędzy. Poczwarki znajdują się na ścianach i w szczelinach. Optymalne warunki do rozwoju zapewnia temperatura 25ºC i 90% wilgotności względnej powietrza i wtedy rozwój trwa 70 dni. Rozwój może przebiegać w zasięgu temperatury 7-27ºC i 65-95% wilgotności względnej. Do pełnego rozwoju gąsienice potrzebują ekspozycji w niskiej temperaturze (poniżej 0ºC), a umieszczone w temperaturze pokojowej w czasie zimy nie kończą rozwoju. W warunkach nie ogrzewanych pomieszczeń motyle pierwszego pokolenia spotykane są w kwietniu i maju, drugiego w sierpniu i wrześniu.
Szkodnik żeruje na ziarnie zbóż, nasionach roślin strączkowych, orzechach, nasionach traw, suszonych owocach, suszonych grzybach, rzadko na serach i korku.
Pospolity i groźny szkodnik w strefie klimatu umiarkowanego, występuje w Europie, Ameryce Północnej i Argentynie.
Omacnica spichrzanka
Motyl o rozpiętości skrzydeł 14-18 mm, nasadowa część przednich skrzydeł jest żółtawa, pozostała ciemnoczerwona, lub ceglasta z szaroniebieskimi, poprzecznymi paskami. Tylne skrzydła są szaroniebieskie, przeświecające z szarą strzępiną.
Jaja są białe kształtu cytrynowego, o wymiarach 0,6 x 0,4 mm. Gąsienice zaraz po wyjściu z jaja są białe, w miarę rozwoju przybierają barwę czerwoną, zielonkawą, pomarańczową, co w głównej mierze zależy od pokarmu. Głowa gąsienicy, tarczka tułowiowa i odwłokowa są brązowe. Poczwarka długości około 7 mm spoczywa w mocnym oprzędzie. Motyle żyją w temperaturze pokojowej około 14 dni nie pobierając pokarmu. Samice składają jaja na produkty, płodność samicy dochodzi do 500 jaj średnio około 200 szt. Gąsienice żerują w oprzędach, a tempo ich rozwoju zależy od jakości pokarmu. W naszych warunkach występują dwa pokolenia w roku, letnie rozwija się w ciągu 90 dni, zimujące ponad 220 dni. Wszystkie stadia są odporne na działanie niskiej temperatury i w -20ºC populacja może przeżyć 90 dni. Szkodnik występuje w magazynach, sklepach i w mieszkaniach na produktach zbożowych, orzechach, suszonych owocach, ziołach, paszach, wyrobach cukierniczych. Od kilku lat spotykana coraz częściej.
Psotnik zakamarnik
Długość ciała 2mm, ubarwienie ciała białawe do pomarańczowego. Na całym ciele brunatnoczerwone plamki, które tworzą poprzeczne paski. Skrzydła w formie drobnych łusek, na każdym skrzydle pomarańczowy podłużny pas. Czułki zbudowane z 27-29 członów, z których ostatni jest krótki i szeroki. Samica w okresie godowym uderza odwłokiem o podłoże wydając delikatne dźwięki. Spotykany w magazynach , mieszkaniach, na resztkach organicznych, produktach zbożowych, w książkach i w meblach.
Rozpłaszczyk drobny
Chrząszcz długości 1,0-1,8mm, barwy czerwonawej. Głowa samca ma szerokość równą długości, u samic nieco węższa. Czułki samca są długości ciała, u samic sięgają do połowy ciała. Przedplecze o długości 1,5 razy większej niż szerokość, u samicy bardziej wysmukłe. Długość pokryw jest 1,5 raza większa od szerokości. Strona brzuszna i odnóża jaśniejsze od reszty ciała .
Jajo jest cylindryczne, barwy kremowej o wymiarach 0,45 x 0,14 mm. Larwa dorasta do 3
mm długości, jest koloru białego tylko głowa, tułów i ostatni segment odwłoka są brązowe. Larwa jest spłaszczona, a na końcu odwłoka występują dwa stosunkowo długie wyrostki.
Poczwarka jest koloru białego i spoczywa w kokonie zbudowanym z przędzy i resztek pokarmu. Po bokach ciała poczwarki występują małe brodawki zakończone długimi włoskami
Samice składają do 500 jaj. Szkodnik występuje przede wszystkim na rozdrobnionych produktach zbożowo-mącznych, w ziarnie zbóż uszkodzonym podczas zbioru. Szkodnik nie toleruje niskiej temperatury. Występuje na całym świecie, w warunkach naturalnych naszego kraju rzadziej spotykany niż rozpłaszczyk rdzawy. Przywożony bywa z transportami nasion, suszonych owoców i ziarna kakao.
Szerszeń
Owad z rodziny osowatych (Vespidae), z grupy żądłówek; dł. ok. 3 cm; ubarwienie żółto-brunatno-czerwone, z czarnym deseniem. Szerszeń należy niewątpliwie do największych żądlących owadów. Co ciekawe potrafi być bardzo spokojny. Żywi się nektarem kwiatów, miąższem dojrzałych owoców, choć poluje też i zjada owady i ich larwy. Szerszenie budują swoje gniazda w starych dziuplach, gniazdach ptasich , domkach dla ptaków i na strychach. Żądlą wyłącznie w obronie własnej i swojego gniazda. Posiadają żądło tego samego typu co osy, ten sam osobnik może żądlić kilka razy. Najgroźniejsze są użądlenia tzw. wielokrotne, czyli zadawane przez kilka osobników. Nie są jednak groźniejsze od użądleń os czy pszczół. Chyba, że osoba zaatakowana jest wrażliwa, czy też uczulona na ich jad. W przeciwieństwie do os i pszczół polują też nocą, dlatego o takiej porze również możemy go spotkać. Z nastaniem jesieni przy życiu pozostają wyłącznie przygotowane do przezimowania młode samice, reszta tej ciekawej społeczności wymiera. Jad szerszeni zawiera fosfolipazę A, fosfolipazę B, acetylocholinę, kininę, serotoninę i histaminę. Objawy użądlenia miejscowe to przede wszystkim ból w miejscu użądlenia, obrzęk tej okolicy, zaczerwienienie miejscowe, pieczenie, świąd. Niebezpieczne jest użądlenie w błonę śluzową gardła, co może nastąpić,jeśli owad wpadnie do gardła osobie jadącej np. rowerem, jedzącej słodki np. owoc, lub pijącej słodki sok. Obrzęk takiej okolicy jeśli jest dostatecznie duży, może doprowadzić do zatkania światła krtani i uniemożliwienia oddychania. Gdy nastąpi takie użądlenie, należy szybko podać do ssania lód lub coś zimnego do picia, żeby opóźnić, ograniczyć, lub wręcz zapobiec groźnemu obrzękowi okolicy gardła i nasady języka. Jeśli wystąpią objawy ogólne, będą to ból głowy, obrzęki rozlane, świąd dłoni i stóp, dreszcze i osłabienie organizmu, bóle brzucha i wymioty, spadek ciśnienia tętniczego, wstrząs (niektóre składowe jadu to białka i mogą wywołać gwałtowną reakcję typu alergicznego). Postępowanie polega na przykładaniu zimnych okładów z lodu. W zapobieganiu należy wymienić pozostawianie w spokoju napotkanych osobników, nie penetrowanie ich gniazd lub unikanie znanych miejsc ich gniazdowania.
Trzmiel
Trzmiele są duże i piękne, dorastają prawie do 3 cm długości.
Trzmiele Są spokojne, często spotykamy je przy ziemi, żądlą tylko w obronie własnej (np. chwytane w dłonie). W skład ich jadu wchodzą: hialuronidaza, fosfolipaza A, serotonina. Objawy użądlenia są podobne jak w przypadku pszczół, postępowanie również. Należy pamiętać o tym, że trzmiele należą do gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących, objętych ochroną gatunkową ścisłą. Rodzina trzmielowatych (Bombidae) w warunkach środkowoeuropejskich zakłada jednoroczne kolonie zwane gniazdami. W strefie umiarkowanej i tropikalnej te społecznie żyjące owady zakładają stałe kolonie. Samice trzmieli zimują. Z nastaniem wiosny, gdy zaczynają kwitnąć wierzby, klony, pierwiosnki, sasanki i inne wiosenne kwiaty, samice pobierają nektar i pytek kwiatowy i poszukują miejsc do założenia kolonii (stare gniazda i nory gryzoni, dziuplaste pnie, wykroty i inne). Z mieszaniny miodu, wosku i materii organicznej buduje komórkowe gniazdo. Do każdej z komórek składa po jednym jaju. Komórki są zasklepiane i samica ogrzewa je własnym gęsto owłosionym ciałem. Część komórek zapełnianych jest miodem, stanowiącym substancję zapasową na okres pobytu owada w gnieździe. Czerwie legną się po 4-7 dniach. Intensywnie karmione, po około 10-14 dniach tworzą kokony z wydzieliny gruczołów przędnych i przepoczwarczają się. Samice trzmieli ogrzewają również poczwarki. Po 2 tygodniach wylatują owady doskonałe, których całkowity rozwój trwa od 28 do 36 dni. Z jaj składanych od wiosny do połowy lata legną się robotnice pomagające później matce rodu w rozbudowie gniazda i spełniające w nim wszystkie funkcje opiekuńcze. Pyłek i miód znoszony do gniazda przechowywany jest w oddzielnych komórkach. Od sierpnia legną się samce, które odżywiają się pyłkiem kwiatowym. Jesienią robotnice i samce giną. Młode samice zimują i wiosną zakładają własne rody.
Owady te są chronione ze względów gospodarczych - zapylają bardzo wiele roślin, których nie odwiedzają pszczoły i inne melitofagi ze względu na głęboko osadzone nektarniki tych kwiatów. Na Nowej Zelandii uprawa koniczyny stała się możliwa po introdukcji trzmieli na te tereny. W Polsce występuje około 40 gatunków trzmieli. Do bardziej pospolitych i gospodarczo ważnych należą: trzmiel polny, trzmiel kamiennik, trzmiel łąkowy, trzmiel ziemny, brzmik cicholot i inne.
Stosowane w intensyfikowanym rolnictwie zabiegi agrotechniczne oraz stosowanie na szeroką skalę insektycydów doprowadziło do wyraźnego zmniejszenia się liczebności trzmieli w wielu rejonach kraju. Owady te mają również liczny zastęp wrogów naturalnych wśród ptaków i ssaków oraz pasożytów i drapieżców ze świata owadów, bakterii, nicieni i wirusów.
Osa
Osy często odwiedzają siedziby ludzkie w poszukiwaniu pokarmu i miejsca do założenia gniazda. Są bardzo drażliwe i mogą być groźne, zwłaszcza jeśli użądlą swą ofiarę wiele razy.
Osy są najbardziej jadowitymi stawonogami w naszym otoczeniu. Ich żądła są długie, szablaste i pozbawione harpunowego zazębienia, co umożliwia im wielokrotne żądlenie bez utraty narządu jadowego, z którego - po wbiciu żądła - spływa do ranki jad.
Pojedyncze ukąszenia os są niebezpieczne jedynie przy szczególnym uczuleniu na jad. Śmiertelnie zagrożona jest jedna osoba na sto tysięcy uczulonych. Śmierć przeciętnego człowieka może spowodować dopiero kilkanaście użądleń szerszenia i kilkadziesiąt użądleń innych os. Szczególnie groźne jest użądlenie w okolicę przełyku - w ciągu pięciu minut może spowodować uduszenie.
Osy atakują gdy - ich gniazdo jest zagrożone lub niszczone, rozdrażnią je gwałtowne ruchy ludzi lub zwierząt, rozdrażni je zapach np. perfum lub kosmetyków, rozdrażnią je ciemne lub bardzo jaskrawe barwy.
Osy przenoszą na produkty żywnościowe drobnoustroje chorobotwórcze z miejsc, w których poprzednio żerowały (z odchodów, padliny czy wysypiska śmieci).
Owady te (zwłaszcza szerszenie), zdobywając drewno do budowy gniazda, często niszczą drewniane elementy budynków, ogrodzeń, a także mebli ogrodowych. Wybierają próchno ze starych drzew i obgryzają korę z młodych gałązek (sok roślinny dostarcza im białka), niszcząc drzewa ozdobne i owocowe.
Pamiętajmy jednak, że osy są też pożyteczne, gdyż niszczą różne owady - szkodniki roślin, którymi karmią swoje larwy, usuwają padlinę - znoszą do gniazda skrawki mięsa zebrane z martwych zwierząt, zapylają kwiaty różnych roślin, choć nie tak skutecznie jak pszczoły.
Jak pomóc użądlonemu - miejsca użądlenia obłożyć na dwadzieścia minut zimnym kompresem z kremem lub płynem antyhistaminowym, okładem z octu, roztworu kwasu bornego, sody oczyszczonej lub amoniaku.
Posmarować miejsce użądlenia kremem antyseptycznym.
Jeśli wystąpi silny obrzęk, zaczerwienienie wskazane jest podanie leków przeciwzapalnych (aspiryna) lub preparatów odczulających (wapno musujące, leki antyhistaminowe).
U alergików mogą wystąpić trudności z oddychaniem, kurcze mięśni, wysypka, bóle brzucha, opuchlizna. Wtedy w porozumieniu z lekarzem należy podawać wapno, preparaty antyhistaminowe i inne.
Uwaga! Osobom uczulonym na jad lub silnie pożądlonym należy niezwłocznie zapewnić pomoc lekarską.
Największy rozwój os następuje po trzech miesiącach od założenia przez nich kolonii, a pod koniec lata pojawiają się w nich płodne samice i samce. Formą zimującą są zapłodnione samice, które wiosną zakładają nowe gniazda. Trutnie i robotnice giną przed zimą.
Wokół lub wewnątrz naszych domostw spotykamy kolonie os społecznych (osa pospolita, osa dachowa, szerszeń). Mieszkają w gniazdach, które budują z masy papierowej, powstałej z ich śliny i rozdrobnionego drewna. Kolonie os składają się z płodnych samic - królowych, samców - trutni oraz bezpłodnych samic zwanych robotnicami: zbieraczek, strażniczek i nianiek. Różnice w wyglądzie między królową, a robotnicami są nieznaczne.
Początkowo, gdy w gnieździe jest dużo larw, robotnice zbierają dla nich pokarm zawierający białko zwierzęce, a w zamian otrzymują słodką wydalinę, którą chętnie zlizują. Pod koniec lata larw jest znacznie mniej - więc robotnice poszukują słodkich pokarmów w siedzibach ludzkich, spijają nektar z kwitnących roślin, a czasem polują na owady.
Jak zapobiegać osiedlaniu się os - Aby zniechęcić osy do zakładania kolonii, należy wiosną przeglądać szopy, altanki, poddasza budynków mieszkalnych i usuwać z nich zauważone zaczątki gniazd. Wszystkie otwory w budynku, którymi osy mogą przedostać się do środka (także otwierane okna), warto zabezpieczyć siatkami o trzymilimetrowych oczkach. Bardzo ważne jest, aby nie lekceważyć pojedynczych osobników (zwłaszcza szerszeni), szukających miejsca na gniazdo - trzeba je zniszczyć, zanim założą kolonię.
Komary
KOMARY Małe bzyczące potwory W upalne letnie popołudnie nie można pozwolić sobie na chwilę nieuwagi, bo wszędzie tam, gdzie pojawia się człowiek w ślad za nim podążają komary. Te małe, bzyczące potworki potrafią znakomicie uprzykrzyć nam życie. On - cichy, spokojny, wegetarianin, żyje zaledwie kilka dni nie wadząc nikomu. Ona - w naszym klimacie może przeżyć nawet dwa miesiące, lubi pożywić się krwią, najlepiej ludzką. Może jej wypić trzykrotnie więcej niż sama waży (rekordzistki nawet sześciokrotnie więcej). Samica komara składa kilkaset jaj. Do tego potrzebna jest jej wysysana z naszych naczyń krew. Bez krwi jaja zginą. Zginą też bez wody. Wilgotna wiosna i deszczowe lato sprzyjają wylęgowi komarów. Jest ich najwięcej w pobliżu zbiorników wodnych, nawet zwykłych rowów napełnionych deszczówką. Potrafią przewidzieć pogodę. Gdy zbliża się burza, komarzyce zaczynają kąsać szczególnie zaciekle. W Polsce występuje około 50 gatunków komarów. Najbardziej lubią młodych mężczyzn, dzieci i kobiety w okresie owulacji. Powód? Wyższa od przeciętnej temperatura ich skóry. Komary mają niezwykle czuły narząd termolokacyjny, którym bezbłędnie lokalizują obiekty cieplejsze od otoczenia, a dzięki receptorowi węchowemu bezbłędnie docierają do spoconej skóry. Drogowskazem ułatwiającym namierzenie ofiary w ciemności jest wydychany przez nas dwutlenek węgla.
Co nam mogą zrobić?
W Polsce komary nie przenoszą żadnej choroby. Jednak ofiary komarzego nalotu czują się niekiedy obolałe, odrętwiałe. Na ciele w miejscu pokąsania powstają bąble, świąd, odczyny zapalne. Można je rozdrapać i zainfekować. Dlatego starajmy się zdezynfekować miejsce wkłucia. Do tego celu używajmy wyjałowionych gazików (nie waty) i spirytusu, wody utlenionej, rivanolu lub wódki. Spotkanie z komarami może być groźne dla osób szczególnie wrażliwych, zwłaszcza dzieci, osób starszych i alergików. Może u nich dojść do wstrząsu toksycznego - zaczyna się od tego, że pojawia się jakiś obrzęk np. wargi górnej czy dolnej, później może nastąpić obrzęk przełyku i tchawicy, pojawiają się trudność w oddychaniu, gwałtowny spadek ciśnienia, zaburzenia akcji serca. Objawów tych nie można lekceważyć, bo oznaczają, że życie może być zagrożone, Trzeba wtedy postarać się o szybką pomoc medyczną. U osób pogryzionych przez komary mogą wystąpić także objawy ogólne w postaci wysypki na całym ciele i świądu. Żeby uniknąć tych przykrych skutków ataku komarów, warto - gdy wybieramy się w rejony, gdzie jest ich dużo - stosować na ciało środki odstraszające owady tzw. repelenty. Stosuje się je na odsłonięte części ciała: nogi, ramiona, szyję, nawet twarz.
Meszki
MESZKI Chmary groźnych samic. W Polsce specjaliści doliczyli się około 50 odmian meszek. Są nieco mniejsze od komarów, żywią się też krwią. Meszki najczęściej występują na podmokłych terenach. Groźne są tylko samice meszek i tylko w dzień, zwłaszcza po południu i wieczorem. Atakują chmarami krowy, konie, świnie, owce, drób i ludzi. Wciskają się wszędzie - do uszu, nosa, wpadają pod powieki i do gardła. Lubią miejsca pokryte cieńszą i delikatniejszą skórą. Nie przenoszą chorób, ale wydzielają silnie toksyczną ślinę, a ich ukąszenia mogą powodować - częściej niż w przypadku komarów - obrzęki, zaczerwienienia i wysoką gorączkę. Jeszcze gorsze są kaczmany, czyli jakby miniaturowe kopie komarów, które tną przez ubranie, a ropne ślady po ukłuciach pozostają przez kilka dni. U niektórych osób szczególnie wrażliwych czy mających wysokie ciśnienie nawet delikatne pokąsanie może spowodować reakcję alergiczną. Można wtedy zastosować fenistil, żel łagodzący i zażyć wapno, które ma właściwości odczulające. Najbardziej narażone są niemowlęta, które matki pozostawiają w słoneczne dni na dworze.
Szczur wędrowny
Szczur wędrowny (Rattus norvegicus) jest gryzoniem synantropijnym. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji, ale obecnie żyje na całym świecie (z wyjątkiem terenów podbiegunowych). Długość jrgo ciała wynosi 10-30 cm, ogona 15-23 cm, ciężar 240-400 g. Samice są przeważnie mniejsze od samców. Strona grzbietowa jest brązowo-szara, brązowa lub szaro-żółta. Strona brzuszna jest zawsze jaśniej ubarwiona, najczęściej popielata lub żółtawo-szara. Rzadziej zdarzają się osobniki prawie zupełnie czarne. Uszy ma małe, gruboskórne, wyrażnie owłosione.
Szczur wędrowny zamieszkuje przede wszystkim osiedla ludzkie. Szczególnie upodobał sobie magazyny, spichrze, stajnie i domowe piwnice. Często spotkać go można w pobliżu zanieczyszczonych zbiorników wodnych, ścieków, kanałow i śmietników (szczególnie tych rzadko opróżnianych). Swoje nory zakłada pod podłogami, między skrzyniami i workami (magazyny) oraz właśnie w murowanych śmietnikach. Wiosną wędruje na pola, brzegi stawówi rzek. Żyje tutaj równiez w norach. Jest bardzo dobrym i chętnym pływakiem. Źle wspina się po drzewach, natomiast doskonale porusza się wzdłuż rur kanalizacyjnych.
Aktywność szczura wędrownego rozpoczyna sie przeważnie o zmierzchu i trwa do rana. Wychodzi wtedy z nor i zaczyna poszukiwać pokarmu. Jest zwierzęciem wszystkożernym. Zjada zarówno pokarm roślinny, jak i zwierzęcy. Zadowalają go wszelkie artykuły spożywcze, zarówno te świeże, jak i odpadki kuchenne czy karma zwierząt gospodarczych, a przysmakiem jest padlina.
Płodność tego gatunku jest bardzo wysoka. Rozmnaża się przez cały rok (samica rodzi kilka razy w roku). Ciąża trwa 22-24 dni. W każdym miocie jest od 3 do 15 młodych, które po 13-17 dniach otwierają oczy. Już po 3-6 miesiącach młode osobniki mogą się rozmnażać.
Szczur wędrowny żyje 3-4 lata.
Duże kolonie, jakie tworzy ten gryzoń, stanowią ogromne zagrożenie dla różnorodnych materiałów zgromadzonych w magazynach, kabli podziemnych, rur kanalizacyjnych i wodociągowych, nigdy też zwierzęta te nie są miłymi współlokatorami naszych piwnic, tym bardziej, że są niebezpiecznymi roznosicielami wielu chorób zakaźnych m.in. dżumy.
Szur śniady
Ojczyzną szczura śniadego (Rattus rattus) jest prawdopodobnie południowo-wschodnia Azja. Obecnie ma on zasięg światowy.
Jest mniejszy od szczura wędrownego. Długość ciała szczura śniadego wynosi 13-24 cm, ogona 13,5-25 cm, a ciężar 175-200 g. Ubarwienie jest zmienne. Można spotkać zwierzę o grzbiecie popielatoszarym, szarobrunatnym lub niekiedy czarnym. Spód ciała wyraźnie odgranicza się od barwy grzbietu, jest znacznie jaśniejszy, często niemal biały. Jego uszy są duże, cieniutkie i prawie pozbawione włosów.
Szczur śniady jest niemal nieodłącznym, chociaż bardzo niechcianym, współlokatorem człowieka. Zamieszkuje prawie wszystkie osiedla ludzkie. W przeciwieństwie do swego krewniaka, lubującego się głównie w piwnicach, on wybrał górne kondygnacje budynków. To również on jest wiernym współtowarzyszem żeglarzy. Często żyje na statkach i w portach nadmorskich. Upodobanie do podróży, a może tylko do życia na statkach, przyczyniło się do rozprzestrzenienia się gryzonia na całym świecie. Również chętnie zamieszkuje magazyny i hale targowe, a w nich szuka suchych i ciepłych miejsc na legowiska. Bywa również na śmietnikach i murowiskach. Świetnie opanował wspinaczkę po drzewach i ścianach domów. Zarówno przodkowie szczura śniadego, jak i obecna jego polulacja zamieszkująca tropikalną Azję i Afrykę, żyje na drzewach.
Jest to gatunek wszystkożerny, podobnie jak szczur wędrowny, jednak podstawową bazą pokarmową są rośliny - nasiona i owoce - stąd duże szkody jakie zwierzęta czynią w zapasach zbóż i w spiżarniach, w których składowane są owoce.
W sprzyjających warunkach rozród szczura śniadego trwa cały rok. Samica wydaje na świat, po ciąży trwającej 20-24 dni, od 2 do 6 miotów. W każdym miocie rodzi się od 4 do 9, niekiedy do 15 młodych. Maluchy po 13-16 dniach otwierają oczy i w 3-6 miesiącu życia mogą rozpocząć rozród.
Jak wyglada gryzoń ??
Mysz
Myszy kojarzą się nam z szarymi, małymi stworzonkami, niezwykle "groźnymi" dla kobiet, które to na ich widok dostają spazmów, nadzwyczaj natomiast smakowitymi dla kotów. Tymczasem przysłowiowa "szara myszka" (mysz domowa Mus musculus) jest tylko jednym z wielu gatunków zebranych w rodzinę myszowatych (Muridae). Jest to gatunek na wskroś synantropijny, czyli spotykany powszechnie w ludzkich domostwach i dlatego zajmuje mały fragment świadomości w każdym ludzkim mózgu. Jednakże w lasach, na polach czy w zaroślach żyją inne, pospolite, mniej znane zwykłym śmiertelnikom (nie-teriologom) myszy o brązowawych futerkach. Trzy z nich chciałabym tu przedstawić.
Mysz polna (Apodemus agrarius) jest barwy płowej, z białawym brzuchem i charakterystyczną, czarną pręgą biegnącą wzdłuż grzbietu. Zamieszkuje obrzeża lasów, łąki, pola, zarośla, brzegi cieków wodnych, z upodobaniem zasiedlając miejsca wilgotne. Na terenie miast możemy spotkać ją w ogrodach, parkach i na cmentarzach. Jej krewniaczki - mysz leśna (Apodemus flavicollis) i zaroślowa (Apodemus sylvaticus) - pozbawione są charakterystycznej pręgi. Futerko mają rdzawo-brunatne, ciemniejsze wzdłuż grzbietu, spodem żółtawe bądź białawe, z charakterystycznymi znakami na podgardlu: w formie żółtej obroży lub plamy (mysz leśna), czy też w kształcie przecinka (mysz zaroślowa). Te dwa gatunki, bardzo do siebie podobne pod wieloma różnymi względami, różnią się nieco wyglądem: mysz leśna jest większa, ma dłuższy ogon, większe uszy i oczy, dłuższe tylne stopy oraz większą i masywniejszą czaszkę z wydłużoną puszką mózgową. Gryzoń ten związany jest z miejscami wilgotnymi i zacienionymi: lasami liściastymi i mieszanymi. Mysz zaroślowa wybiera zbiorowiska ubogie i suche - murawy piaskowe, bory sosnowe; nie gardzi też uprawami zbóż. Dla wszystkich wymienionych gatunków jesień jest okresem zmian przygotowujących do zimowania. Zmiany te dotyczą aktywności dobowej i rozrodczej, wyglądu gniazd, składu diety itp.
Mysz polna jest zwierzęciem żerującym cały rok, głównie w ciągu dnia. Jesienią i zimą jej aktywność zależy od temperatury i warunków panujących w miejscu wybranym na zimowanie. Mysz leśna, typowo nocna, posiada maksimum aktywności przypadające w okolicach północy, zaroślowa zaś aż dwa maksima: pierwsze po zachodzie słońca, a drugie przed jego wschodem. Aktywność tych gatunków może być ograniczona w znacznym stopniu przez spadek temperatury, a także - co jest szczególnie ważne jesienią i zimą, przy braku dającej ukrycie roślinności - przy świetle księżyca.
Z nastaniem chłodów wszystkie myszy zmieniają wygląd swych schronień. Polna, słabo kopiąca, budująca latem płytkie i długie chodniki pod korzeniami drzew czy na miedzach, jesienią często rezygnuje z budowy solidnych gniazd i wędruje do zabudowań ludzkich, bądź stogów czy stert ze zbożem. Doskonale wspinająca się na drzewa (do dwudziestu kilku metrów!) mysz leśna, niekiedy również zachodzi do sadyb w pobliżu lasu, ale częściej buduje głębokie gniazda pod ziemią, wykorzystuje puste przestrzenie między korzeniami drzew bądź… opuszczone ptasie budki. Pracowita mysz zaroślowa kopie jesienią gniazda znacznie większe i głębsze niż te, w których mieszka latem. Długość i głębokość chodników jej domostwa dochodzić może do kilku metrów. Pierwsze jesienno-zimowe mysie norki pojawiają się już pod koniec lata, a ostatnie (spóźnialskich) kopane są jeszcze w listopadzie. Bardzo łatwo można rozpoznać schronienia myszy zaroślowej - przed jednym z otworów wylotowych gniazda (a może być ich kilka) znajduje się charakterystyczny "herb" właścicielki - kopczyk ziemi. Powstaje on, ponieważ podczas budowy gniazda ziemia wyrzucana jest z nory stale tym samym korytarzem, którego górny odcinek zostaje na koniec zasypany. Wielkość "herbu" może powiedzieć nam wiele o nakładzie mysich sił i długości chodników. Niekiedy jeden z chodników kończy się ślepo tuż pod powierzchnią ziemi i służy jako wyjście ratunkowe - w razie jakiegoś niebezpieczeństwa myszy mogą błyskawicznie przekopać brakujący odcinek i wydostać się na zewnątrz. Nory zawierają komorę gniazdową - najcieplejsze i najprzytulniejsze miejsce, które wymoszczone jest starannie trawami, liśćmi i mchem, i które daje pełną ochronę przed słotami i chłodem. "Nowoczesne" myszy XX wieku wykorzystują często do budowy gniazda pozostałości ludzkiej działalności w postaci folii czy papieru, których kawałki zdziwieni badacze mysiego żywota mogą odkryć wkomponowane umiejętnie między liście. Jesienią i zimą pojedyncze gniazdo może być zamieszkałe przez grupę osobników, np. matkę z młodymi. We wschodniej Polsce spotykano gniazda socjalne - duże, zgrupowane na dużej przestrzeni i zasiedlane przez bardzo wiele osobników. Nory zaopatrzone są, jak przystało na wygodne mieszkania, w spiżarnie z zapasami pokarmu.
Mysia dieta generalnie zawiera nasiona, zielone części roślin i pokarm zwierzęcy (drobne bezkręgowce), ale skład jej ulega sezonowym wahaniom. Np. mysz polna jesienią przechodzi z diety zbożowo-jagodowo-owadziej na nasiona drzew; podobnie mysz leśna i zaroślowa - nasiona drzew i zielone części roślin zastępują im nasiona roślin zielnych, kwiaty i białko zwierzęce.
Okres jesienny jest zwykle związany z pojawieniem się ostatnich w roku młodych i zahamowaniem rozmnażania. W sprzyjających warunkach (latach urodzaju nasion drzew i łagodnych zim, czy - szczególnie w przypadku myszy polnej - ciepłych ludzkich zagrodach) rozród może trwać przez cały rok.
Zakończenie jesienią sezonu rozrodczego sprzyja poprawie kontaktów międzysąsiedzkich, utrzymywanych dzięki interesującym systemom komunikacji międzyosobniczej - sygnałom chemicznym (znakowaniu terenu), wizualnym i wokalnym (odgłosy słyszalne dla ludzkiego ucha i ultradźwięki). Wynika to z tego, że samce nie muszą w tym czasie konkurować o samice w rui, samice nie muszą chronić młodych i zdobywać dla nich terytorium z zapasami pokarmu. Wcześniej jednak, w lipcu i sierpniu, nadchodzi czas szczególnej agresji (zaobserwowanej u myszy zaroślowej) i mysich wędrówek. Pojawienie się w populacjach wielu osobników młodych i ich dojrzewanie powoduje, że zwierzęta te odczuwają instynktowną potrzebę migracji. Liczne myszy próbują więc w tym czasie znaleźć swoje nowe miejsce na ziemi, z dala od swoich krewnych. A badacze zacierają ręce i notują sezonowe zmiany wielkości areałów osobniczych, dramatyczne ścieranie się potrzeby migracji z przywiązaniem do miejsca urodzenia, a także zmiany w stosunkach socjalnych. A potem trzeba wspólnie przeczekać zimę...
Kret
Chociaż prawie każdy wie jak wygląda kret (Talpa europaea), niewiele osób widziało go żywego. Jest on doskonale przystosowany do podziemnego trybu życia, o wiele lepiej niż górnicy. Ciało ma walcowate (a górnicy nie), pokryte czarnym, aksamitnym futerkiem. Pysk wydłużony, opatrzony włoskami czuciowymi. Przednie kończyny są szerokie, zwrócone wewnętrzną stroną ku tyłowi i stanowią doskonałe "łopaty", za pomocą których kret potrafi kopać korytarze z prędkością nawet kilkunastu metrów na godzinę. Co pewien czas klinowatą głową wypycha ziemię w górę, czego wyniki obserwujemy na powierzchni w postaci kretowisk. Za jednym razem kret może wypchnąć do dwóch kilogramów ziemi, podczas gdy sam waży zaledwie około 100 gram! Nora kreta składa się z gniazda, spiżarni, korytarzy mieszkalnych, biegowych i żerowiskowych. Gniazdo znajduje się zazwyczaj pod korzeniami drzewa lub pod kamieniami i jest wyściełane miękką trawą i liśćmi. Korytarze mieszkalne charakteryzują się wygładzonymi i ubitymi ściankami, natomiast ścianki korytarzy żerowiskowych są porowate i stanowią pułapki dla drobnych zwierząt. Kret codziennie poprawia zapadnięte fragmenty swego podziemnego mieszkania, a także kopie nowe tunele. Jednakże większość czasu spędza biegając chodnikami swego rewiru łowieckiego w poszukiwaniu zdobyczy. Poluje praktycznie na wszystko co wpadnie do jego korytarzy, począwszy od dżdżownic, pająków, owadów i ich larw, a skończywszy na ślimakach, żabach, drobnych gryzoniach, a nawet potomstwie przedstawicieli własnego gatunku. Ta ostatnia pozycja w jadłospisie dotyczy oczywiście tylko samców, bo samice, jak to w świecie zwierząt bywa, są grzeczne, troskliwe i opiekują się młodymi. Mimo swojej żarłoczności kret nie zjada wszystkiego od razu. Część zdobyczy magazynuje w specjalnej komorze - spiżarni. Może się w niej znajdować nawet do kilkuset unieruchomionych, lecz ciągle żywych dżdżownic. Kretowiska są przez niektórych ludzi niemile widziane, zwłaszcza gdy pojawiają się na ich trawniku lub w ogródku. Wtedy najchętniej pozbyliby się intruza. Na mocy Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 r. kret podlega ochronie gatunkowej na obszarze całego kraju, z wyjątkiem terenów zamkniętych, takich jak ogrody, lotniska, wały przeciwpowodziowe, boiska itp. W ogrodach kret uważany jest za szkodnika, gdyż dużą cześć jego pożywienia stanowią niezwykle pożyteczne dżdżownice. Poza tym drążone przez niego korytarze zwiększają wysychanie gleby. Czasem też, prowadząc swoje prace wiertnicze, uszkadza korzenie młodych roślin. Pamiętajmy jednak, że w przyrodzie nie ma "szkodników" - pojęcie to zostało wymyślone przez człowieka.
W jaki sposób pozbyć się kreta z działki czy ogrodu?
Często spotykanym sposobem jest stosowanie środków toksycznych. Występują one zazwyczaj w postaci świec kreto- i gryzoniobójczych takich jak np. "Anorin". Zawiera on truciznę III klasy toksyczności - fosforan wapnia. Gazowanie przeprowadza się wtykając zapaloną świecę do każdej czynnej nory. Podczas spalania wydziela się fosforek wapnia (II klasa), który pod wpływem wilgoci rozkłada się do fosforowodoru, będącego trucizną najwyższej - I klasy toksyczności, a więc bardzo niebezpieczną także dla człowieka. Karencja, czyli okres ulatniania lub rozkładania się substancji toksycznych do względnie nieszkodliwych produktów wynosi w przypadku fosforowodoru 14 dni. Oznacza to, że przez dwa tygodnie nie wolno spożywać żadnych płodów rolnych z terenu objętego gazowaniem, gdyż grozi to zatruciem. Ponieważ łączna długość korytarzy w norze kreta często przekracza 100 metrów, należy uważać, aby razem z kretem nie pozbyć się sąsiadów. Na szczęście istnieją też inne, bardziej godne polecenia metody. Dostępny jest np. szereg środków chemicznych o działaniu odstraszającym - tak zwanych repelentów. Aby były skuteczne, nie można ich jednak stosować bezładnie, dawkując je do wszystkich nor równocześnie. Otoczone odstraszającymi zapachami zwierzę nie będzie miało wówczas drogi ucieczki. Dlatego też należy postępować według opracowanej strategii. Dzielimy ogród na kilkumetrowe strefy i wypłaszamy kreta z jednej strony na drugą i dalej na zewnątrz, bądź też zaczynając od środka, stopniowo przechodzimy do okręgów położonych dalej, aż nieproszony "gość" opuści nasz teren. Kret jest obdarzony znakomitym słuchem i nie lubi hałasu. Czasami, aby go przegonić z naszego ogrodu, wystarczy powbijać w kretowiska wiatraczki brzęczące na wietrze lub nawet wkopać puste butelki w taki sposób, by wystawały kilka centymetrów nad powierzchnię i buczały pod wpływem wiatru.
Wielkość: Około 15 mm długości.
Rybik cukrowy srebrzysty, około centymetrowej długosci bezskrzydły owad z rzędu szczeciogonków. Spotykany w domach, piekarniach, i innych ciepłych pomieszczeniach w ktorych może znaleść pożywienie (skrobia, kleje, cukry, papier). Uważany niekiedy za szkodnika, jednak nie ma wiekszego znaczenia ani gospodarczego ani na zdrowie człowieka. Naturalnym wrogiem rybika cukrowego jest skorek pospolity (Forficula auricularia).
Należy on do gromady krocionogów (Diplopoda) w typie stawonogów. Krocionogi zasiedlają wilgotne miejsca i w ciągu dnia przebywają w kryjówkach, pod kamieniami, cegłami, rozrzuconymi deskami, belkami, pod skrzynkami i pod odstającym tynkiem budynków. Żyjąc w wierzchniej warstwie gleby zasadniczo odżywiają się butwiejącymi szczątkami roślin oraz kiełkującymi nasionami i wtedy uszkadzają wschodzące młode rośliny. Nadgryzają też korzenie i wygryzają wtedy wąskie chodniki w bulwach i cebulach osłabionych i chorych roślin. Często pojawiają się masowo. Z przylegających terenów (pola uprawne, trawniki, zaniedbany „zagracony” teren) przedostają się w pobliże zabudowań i wchodzą do pomieszczeń (np. do pomieszczeń zakładów przemysłu spożywczego) i stanowić mogą zagrożenie dla jakości wytwarzanych tam produktów.
Długość ciała 2mm, ubarwienie ciała białawe do pomarańczowego. Na całym ciele brunatnoczerwone plamki, które tworzą poprzeczne paski. Skrzydła w formie drobnych łusek, na każdym skrzydle pomarańczowy podłużny pas. Czułki zbudowane z 27-29 członów, z których ostatni jest krótki i szeroki. Samica w okresie godowym uderza odwłokiem o podłoże wydając delikatne dźwięki. Spotykany w magazynach , mieszkaniach, na resztkach organicznych, produktach zbożowych, w książkach i w meblach.
Chrząszcz długości 2,3-3,5mm, ubarwienie brązowo-czerwonawe. Ciało wydłużone, płaskie, pokrywy równoległe. Czułki złożone z 11 segmentów, z których trzy ostatnie tworzą wyraźną buławkę. Oczy częściowo podzielone i w najwęższym miejscu mają 3 lub 4 fasetki. 
Chrząszcz długości 2,0-5,0 mm barwy jasnobrązowej do czarnej z lekkim połyskiem. Ubarwienie chrząszczy zależy od ich wieku i zaraz po wyjściu z poczwarki chrząszcze są koloru słomkowego. Ciało smukłe, głowa wyciągnięta w ryjek, który na przekroju poprzecznym jest okrągły. Czułki są kolankowato zgięte, ich ostatni człon jest największy, pokryty na szczycie drobnymi włoskami czuciowym. Przedplecze jest wydłużone, pokryte drobnymi dołkami o kształcie elipsy, w każdym dołku umieszczona jest szczecinka. Na pokrywach dołki układają się w podłużne, wyraźne rzędy. Pokrywy są zrośnięte wzdłuż szwu, skrzydeł lotnych brak. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony: samce mają ryjek krótszy i grubszy niż samice oraz ostatnie segmenty zgięte w dół. 
Długość ciała chrząszcza 6,0-11,0 mm, ubarwienie zmienne od brunatno-czarnego do jasno- brązowego, tylko czułki, odnóża i dolna strona ciała są znacznie jaśniejsze. Głowa jest szeroka, mocno spłaszczona, prawie kulista, pokryta wyraźnymi punktami. Czułki krótkie, maczugowate trzy ostatnie człony spłaszczone. Przedplecze jest sercowate, oddzielone od pokryw wyraźnym przewężeniem. Pokrywy mocno wydłużone, pokryte punktami, które tworzą paski. 
Chrząszcz długości 2,5-3,0mm barwy brunatnoczerwonej. Głowa okrągła schowana pod przedplecze, czułki 10-członowe, z których trzy ostatnie są trójkątne i tworzą wyraźną buławkę. 
Chrząszcz długości 12,0-16,0 mm, ciemnobrązowy z tłustym połyskiem, tylko spód ciała i odnóża nieco jaśniejsze. Głowa wyraźnie węższa od przedplecza. Czułki 11-członowe, perełkowane, tylko ostatni człon nieco większy. Pokrywy prawie równoległe, z delikatną rynienką na zewnątrz i głębokimi rowkami na powierzchni. Skrzydła lotne dobrze rozwinięte i chrząszcze chętnie latają. 
Długość ciała 2,5-4,5mm, pokrywy szarobrązowe z jaśniejszymi plamkami. Głowa mała wyciągnięta w ryjek, oczy wypukłe. Czułki proste, 3 ostatnie człony zgrubiałe i prawie czarne. Przedplecze silnie rozszerzone ku tyłowi. Odnóża mocne, długie, o nieco zgrubiałych udach. 
Rozpiętość skrzydeł 20-25mm, długość ciała 10-14mm. Przednie skrzydła szare z niebieskawym odcieniem, w ich części nasadowej i wierzchołkowej występują poprzeczne, czarne, zygzakowate linie. Tylne skrzydła są szerokie, jasno-szare, z ciemniejszymi żyłkami i obwódką zewnętrzną. Skrzydła w czasie spoczynku złożone dachówkowato wzdłuż tułowia. Gąsienica biała lub szarożółta, pokryta delikatnymi włoskami, do 20mm długości. Poczwarka do 9mm długości, początkowo jasnobrązowa, potem prawie czarna, spoczywa w mocnym kokonie.
Długość ciała motyli wynosi 6,0-8,0 mm, rozpiętość skrzydeł 9,0-14,0mm. Przednie skrzydła są wąskie, srebrzysto-szare czasem z żółtawym odcieniem. Na powierzchni skrzydeł występuje szereg ciemnych, nieregularnie rozmieszczonych ciemnych plamek. Tylne skrzydła są węższe od przednich, szarawe z ciemniejszymi końcami. Tułów i odwłok są białe. 
Motyl o rozpiętości skrzydeł 14-18 mm, nasadowa część przednich skrzydeł jest żółtawa, pozostała ciemnoczerwona, lub ceglasta z szaroniebieskimi, poprzecznymi paskami. Tylne skrzydła są szaroniebieskie, przeświecające z szarą strzępiną.
Długość ciała 2mm, ubarwienie ciała białawe do pomarańczowego. Na całym ciele brunatnoczerwone plamki, które tworzą poprzeczne paski. Skrzydła w formie drobnych łusek, na każdym skrzydle pomarańczowy podłużny pas. Czułki zbudowane z 27-29 członów, z których ostatni jest krótki i szeroki. Samica w okresie godowym uderza odwłokiem o podłoże wydając delikatne dźwięki. Spotykany w magazynach , mieszkaniach, na resztkach organicznych, produktach zbożowych, w książkach i w meblach.
Chrząszcz długości 1,0-1,8mm, barwy czerwonawej. Głowa samca ma szerokość równą długości, u samic nieco węższa. Czułki samca są długości ciała, u samic sięgają do połowy ciała. Przedplecze o długości 1,5 razy większej niż szerokość, u samicy bardziej wysmukłe. Długość pokryw jest 1,5 raza większa od szerokości. Strona brzuszna i odnóża jaśniejsze od reszty ciała .
Owad z rodziny osowatych (Vespidae), z grupy żądłówek; dł. ok. 3 cm; ubarwienie żółto-brunatno-czerwone, z czarnym deseniem. Szerszeń należy niewątpliwie do największych żądlących owadów. Co ciekawe potrafi być bardzo spokojny. Żywi się nektarem kwiatów, miąższem dojrzałych owoców, choć poluje też i zjada owady i ich larwy. Szerszenie budują swoje gniazda w starych dziuplach, gniazdach ptasich , domkach dla ptaków i na strychach. Żądlą wyłącznie w obronie własnej i swojego gniazda. Posiadają żądło tego samego typu co osy, ten sam osobnik może żądlić kilka razy. Najgroźniejsze są użądlenia tzw. wielokrotne, czyli zadawane przez kilka osobników. Nie są jednak groźniejsze od użądleń os czy pszczół. Chyba, że osoba zaatakowana jest wrażliwa, czy też uczulona na ich jad. W przeciwieństwie do os i pszczół polują też nocą, dlatego o takiej porze również możemy go spotkać. Z nastaniem jesieni przy życiu pozostają wyłącznie przygotowane do przezimowania młode samice, reszta tej ciekawej społeczności wymiera. Jad szerszeni zawiera fosfolipazę A, fosfolipazę B, acetylocholinę, kininę, serotoninę i histaminę. Objawy użądlenia miejscowe to przede wszystkim ból w miejscu użądlenia, obrzęk tej okolicy, zaczerwienienie miejscowe, pieczenie, świąd. Niebezpieczne jest użądlenie w błonę śluzową gardła, co może nastąpić,jeśli owad wpadnie do gardła osobie jadącej np. rowerem, jedzącej słodki np. owoc, lub pijącej słodki sok. Obrzęk takiej okolicy jeśli jest dostatecznie duży, może doprowadzić do zatkania światła krtani i uniemożliwienia oddychania. Gdy nastąpi takie użądlenie, należy szybko podać do ssania lód lub coś zimnego do picia, żeby opóźnić, ograniczyć, lub wręcz zapobiec groźnemu obrzękowi okolicy gardła i nasady języka. Jeśli wystąpią objawy ogólne, będą to ból głowy, obrzęki rozlane, świąd dłoni i stóp, dreszcze i osłabienie organizmu, bóle brzucha i wymioty, spadek ciśnienia tętniczego, wstrząs (niektóre składowe jadu to białka i mogą wywołać gwałtowną reakcję typu alergicznego). Postępowanie polega na przykładaniu zimnych okładów z lodu. W zapobieganiu należy wymienić pozostawianie w spokoju napotkanych osobników, nie penetrowanie ich gniazd lub unikanie znanych miejsc ich gniazdowania.
Trzmiele są duże i piękne, dorastają prawie do 3 cm długości.
Osy często odwiedzają siedziby ludzkie w poszukiwaniu pokarmu i miejsca do założenia gniazda. Są bardzo drażliwe i mogą być groźne, zwłaszcza jeśli użądlą swą ofiarę wiele razy.
KOMARY Małe bzyczące potwory W upalne letnie popołudnie nie można pozwolić sobie na chwilę nieuwagi, bo wszędzie tam, gdzie pojawia się człowiek w ślad za nim podążają komary. Te małe, bzyczące potworki potrafią znakomicie uprzykrzyć nam życie. On - cichy, spokojny, wegetarianin, żyje zaledwie kilka dni nie wadząc nikomu. Ona - w naszym klimacie może przeżyć nawet dwa miesiące, lubi pożywić się krwią, najlepiej ludzką. Może jej wypić trzykrotnie więcej niż sama waży (rekordzistki nawet sześciokrotnie więcej). Samica komara składa kilkaset jaj. Do tego potrzebna jest jej wysysana z naszych naczyń krew. Bez krwi jaja zginą. Zginą też bez wody. Wilgotna wiosna i deszczowe lato sprzyjają wylęgowi komarów. Jest ich najwięcej w pobliżu zbiorników wodnych, nawet zwykłych rowów napełnionych deszczówką. Potrafią przewidzieć pogodę. Gdy zbliża się burza, komarzyce zaczynają kąsać szczególnie zaciekle. W Polsce występuje około 50 gatunków komarów. Najbardziej lubią młodych mężczyzn, dzieci i kobiety w okresie owulacji. Powód? Wyższa od przeciętnej temperatura ich skóry. Komary mają niezwykle czuły narząd termolokacyjny, którym bezbłędnie lokalizują obiekty cieplejsze od otoczenia, a dzięki receptorowi węchowemu bezbłędnie docierają do spoconej skóry. Drogowskazem ułatwiającym namierzenie ofiary w ciemności jest wydychany przez nas dwutlenek węgla.
MESZKI Chmary groźnych samic. W Polsce specjaliści doliczyli się około 50 odmian meszek. Są nieco mniejsze od komarów, żywią się też krwią. Meszki najczęściej występują na podmokłych terenach. Groźne są tylko samice meszek i tylko w dzień, zwłaszcza po południu i wieczorem. Atakują chmarami krowy, konie, świnie, owce, drób i ludzi. Wciskają się wszędzie - do uszu, nosa, wpadają pod powieki i do gardła. Lubią miejsca pokryte cieńszą i delikatniejszą skórą. Nie przenoszą chorób, ale wydzielają silnie toksyczną ślinę, a ich ukąszenia mogą powodować - częściej niż w przypadku komarów - obrzęki, zaczerwienienia i wysoką gorączkę. Jeszcze gorsze są kaczmany, czyli jakby miniaturowe kopie komarów, które tną przez ubranie, a ropne ślady po ukłuciach pozostają przez kilka dni. U niektórych osób szczególnie wrażliwych czy mających wysokie ciśnienie nawet delikatne pokąsanie może spowodować reakcję alergiczną. Można wtedy zastosować fenistil, żel łagodzący i zażyć wapno, które ma właściwości odczulające. Najbardziej narażone są niemowlęta, które matki pozostawiają w słoneczne dni na dworze.
Szczur wędrowny (Rattus norvegicus) jest gryzoniem synantropijnym. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji, ale obecnie żyje na całym świecie (z wyjątkiem terenów podbiegunowych). Długość jrgo ciała wynosi 10-30 cm, ogona 15-23 cm, ciężar 240-400 g. Samice są przeważnie mniejsze od samców. Strona grzbietowa jest brązowo-szara, brązowa lub szaro-żółta. Strona brzuszna jest zawsze jaśniej ubarwiona, najczęściej popielata lub żółtawo-szara. Rzadziej zdarzają się osobniki prawie zupełnie czarne. Uszy ma małe, gruboskórne, wyrażnie owłosione.
Myszy kojarzą się nam z szarymi, małymi stworzonkami, niezwykle "groźnymi" dla kobiet, które to na ich widok dostają spazmów, nadzwyczaj natomiast smakowitymi dla kotów. Tymczasem przysłowiowa "szara myszka" (mysz domowa Mus musculus) jest tylko jednym z wielu gatunków zebranych w rodzinę myszowatych (Muridae). Jest to gatunek na wskroś synantropijny, czyli spotykany powszechnie w ludzkich domostwach i dlatego zajmuje mały fragment świadomości w każdym ludzkim mózgu. Jednakże w lasach, na polach czy w zaroślach żyją inne, pospolite, mniej znane zwykłym śmiertelnikom (nie-teriologom) myszy o brązowawych futerkach. Trzy z nich chciałabym tu przedstawić.
Chociaż prawie każdy wie jak wygląda kret (Talpa europaea), niewiele osób widziało go żywego. Jest on doskonale przystosowany do podziemnego trybu życia, o wiele lepiej niż górnicy. Ciało ma walcowate (a górnicy nie), pokryte czarnym, aksamitnym futerkiem. Pysk wydłużony, opatrzony włoskami czuciowymi. Przednie kończyny są szerokie, zwrócone wewnętrzną stroną ku tyłowi i stanowią doskonałe "łopaty", za pomocą których kret potrafi kopać korytarze z prędkością nawet kilkunastu metrów na godzinę. Co pewien czas klinowatą głową wypycha ziemię w górę, czego wyniki obserwujemy na powierzchni w postaci kretowisk. Za jednym razem kret może wypchnąć do dwóch kilogramów ziemi, podczas gdy sam waży zaledwie około 100 gram! Nora kreta składa się z gniazda, spiżarni, korytarzy mieszkalnych, biegowych i żerowiskowych. Gniazdo znajduje się zazwyczaj pod korzeniami drzewa lub pod kamieniami i jest wyściełane miękką trawą i liśćmi. Korytarze mieszkalne charakteryzują się wygładzonymi i ubitymi ściankami, natomiast ścianki korytarzy żerowiskowych są porowate i stanowią pułapki dla drobnych zwierząt. Kret codziennie poprawia zapadnięte fragmenty swego podziemnego mieszkania, a także kopie nowe tunele. Jednakże większość czasu spędza biegając chodnikami swego rewiru łowieckiego w poszukiwaniu zdobyczy. Poluje praktycznie na wszystko co wpadnie do jego korytarzy, począwszy od dżdżownic, pająków, owadów i ich larw, a skończywszy na ślimakach, żabach, drobnych gryzoniach, a nawet potomstwie przedstawicieli własnego gatunku. Ta ostatnia pozycja w jadłospisie dotyczy oczywiście tylko samców, bo samice, jak to w świecie zwierząt bywa, są grzeczne, troskliwe i opiekują się młodymi. Mimo swojej żarłoczności kret nie zjada wszystkiego od razu. Część zdobyczy magazynuje w specjalnej komorze - spiżarni. Może się w niej znajdować nawet do kilkuset unieruchomionych, lecz ciągle żywych dżdżownic. Kretowiska są przez niektórych ludzi niemile widziane, zwłaszcza gdy pojawiają się na ich trawniku lub w ogródku. Wtedy najchętniej pozbyliby się intruza. Na mocy Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 r. kret podlega ochronie gatunkowej na obszarze całego kraju, z wyjątkiem terenów zamkniętych, takich jak ogrody, lotniska, wały przeciwpowodziowe, boiska itp. W ogrodach kret uważany jest za szkodnika, gdyż dużą cześć jego pożywienia stanowią niezwykle pożyteczne dżdżownice. Poza tym drążone przez niego korytarze zwiększają wysychanie gleby. Czasem też, prowadząc swoje prace wiertnicze, uszkadza korzenie młodych roślin. Pamiętajmy jednak, że w przyrodzie nie ma "szkodników" - pojęcie to zostało wymyślone przez człowieka.
